Nyadran: Warisan Rohani kang Tumata Ing Sajroning Rasa Syukur lan Gotong Royong

 

   Ana ing pojok-pojok desa Jawa, sadurunge mangsa panen teka, warga padha rame-rame mbedhah padhusunan, padha ngresiki kuburan, lan nggawa sajen. Tradhisi punika diarani nyadran — sawijining budaya warisan leluhur, sing nganti saiki isih lestari.

   Nyadran dudu mung prakara ngirim do’a kanggo leluhur, nanging uga ngedum pangrasa syukur marang Gusti Allah lan ajining dhiri marang para tiyang sepuh. Wong-wong padha sowan kuburan simbah-simbahé, nggawa buceng, jajan pasar, lan kembang setaman. Ora mung kembang sing semerbak, nanging rasa tresna lan pangeling-eling marang kang wus kapundhut kang luwih semerbak maneh.

   Pak Slamet, ketua RT ing desaku, biyasa ngendika, “Nyadran kuwi wektu kanggo eling. Eling marang sapa kita, saka ngendi asal-usule, lan marang sapa kita bakal bali.” Ukara kasebut ngemu kawicaksanan kang jero, kaya swara kendhang sing ngiringi tembang gamelan: lirih, nanging negesi.

   Tradhisi nyadran uga marakake rasa guyub. Saben warga padha nyumbang sak maune, ana sing nyumbang beras, ana sing masak sayur lodeh, ana sing nyedhiyakake tikar kanggo nggelar dhahar. Ing kono, ora ana sing rumangsa luwih penting tinimbang liyane. Kabeh padha urun rasa, urun daya, lan urun kabungahan.

   Ing tengah jagad kang saya modern, nyadran nuduhake yen budaya Jawa isih ngugemi paugeran. Nalika piranti digital njalari manungsa saya adoh siji lan sijine, nyadran ngelingake menawa manungsa iku kudu cedhak, ora mung raga, nanging uga rasa.

   Aja nganti nyadran mung dadi potret ing kalender budaya. Mula, ayo padha nguri-uri. Ayo padha ngajak anak putu melu nderek nyadran, supaya uripe ora mung gumantung marang gawai, nanging uga kandel rasa pangabekti.

   Sebab, budaya iku dudu mung kanggo dikenang, nanging kudu diugemi lan dileksanani. Kaya tembung pepatah Jawa, “Ajining dhiri saka lathi, ajining raga saka busana, nanging ajining budaya saka tumindak.” Mangka nyadran, iku tumindak kang ngluhurake budaya, ngugemi roso, lan ngikat manungsa marang panguripan kang luwih trep.